Gerelateerde onderwerpen
Inleiding
Pruritus (jeuk) kan een symptoom zijn van primaire huidaandoeningen of van systemische ziekten. Huidaandoeningen waaronder ook schurft, pediculosis, insectenbeten, urticaria, atopische dermatitis en contactdermatitis, lichen planus, Miliaria rubra en dermatitis herpetiformis zijn berucht voor het veroorzaken van hevige jeuk. Wanneer de jeuk prominent is zonder enige aanwijsbare huidlaesies dient de oorzaak veeleer gezocht te worden bij i) een droge huid (vooral bij ouderen), ii) systeeemziekten en iii) medicijnen. Systeemziekten die gegeneraliseerde jeuk veroorzaken zijn cholestatische ziekten, uremie, polycytemia vera en hematologische maligniteiten. Pruritus kan ook optreden tijdens de laatste maanden van de zwangerschap. Barbituraten, salicylaten, morfine en cocaïne kunnen jeuk veroorzaken. Minder duidelijk omschreven oorzaken van jeuk zijn onder meer hyperthyroïdie, hypothyreoïdie, diabetes mellitus, ijzerdeficiëntie en kanker in het algemeen. Pruritus is zelden psychogeen.
Diagnose
Anamnese: blootstelling aan medicijnen, beroepen en hobbies. Het lichamelijk onderzoek moet zich richten op de identificatie van een onderliggende huidaandoening. Identificatie van de laesies kan worden bemoeilijkt door roodheid, papels, excoriatie, kloven, lichenificatie en hyperpigmentatie, hetgeen allemaal een gevolg kan zijn van aanhoudende krabben. Wanneer pruritus samengaat met identificeerbare huidlaesies, is biopsie aangewezen. Wanneer aan systeemziekte wordt verdacht: lever-, nier- en schildklierfuncties afnemen. Eventeel onderzoek naar onderliggende maligniteit.
Behandeling
- Alle onderliggende oorzaken moeten behandeld cq. geëlimineerd worden.
- Ondersteunende behandeling houdt een goede huidverzorging en het gebruik van lokale, systemische en/of fysische middelen in.
- Huidverzorging betreft het gebruik van koel of lauw badwater. Beperk het gebruik van zeep en de duur/frequentie van baden. Beperk tevens het gebruik van verzachtende middelen zoals witte petrolatum of andere olie-achtige producten. Vermijd irriterende of strakke kleding.
- Lokale agentia kunnen gelokaliseerde pruritus verminderen. Opties zijn kamfer/menthol lotions of crèmes met 0,125 tot 0,25% menthol, doxepin, fenol 0,5 tot 2%, pramoxine, eutecticum mengsel van lokale anesthetica (EMLA), en corticosteroïden. Lokale diphenhydramine en doxepine moet worden vermeden, omdat zij de huid kunnen sensibiliseren.
- Systemische middelen zijn geïndiceerd voor gegeneraliseerde pruritis of plaatselijke pruritus, die resistent is tegen lokale middelen.
- De nieuwe orale antihistaminica genieten de voorkeur vanwege i) de doseringsschema’s van één keer per dag; en ii) de minder sederende werking. De juiste keuzes zijn cetirizine (Zyrtec) 10 mg eenmaal per dag, 180 mg eenmaal per dag en desloratadine 5 mg eenmaal per dag.
- Oudere orale antihistaminica (hydroxyzinum 10 tot 25 mg 4 x dgs; diphenhydramine 25 tot 50 mg 4 x dgs) zijn goedkoop en weliswaar heel effectief, maar ze kunnen sederend zijn en met name problematisch bij ouderen.
- Andere middelen zijn doxepin (voor atopie), colestyramine (voor nierfalen, cholestasis, polycytemia vera), opioïde antagonisten zoals naltrexon en nalmefene (voor biliaire pruritus), cromolyn (voor mastocytose), en eventueel gabapentine (voor lever pruritus).
- Fysische middelen, effectief bij pruritis, zijn ultraviolette (UV) fototherapie, transcutane elektrische zenuwstimulatie (TENS) en acupunctuur.
Bron
- Rook's Textbook of dermatology 7th Edition 2004.
- Foto's: Dermis.
